Wielojęzyczność – czym jest i jak ją obudzić?

Wielojęzyczność to nic innego jak zdolność do posługiwania się kilkoma językami. Co ważne, abyśmy my sami lub nasze dzieci dołączyli do grona osób wielojęzycznych, wcale nie musimy znać każdego z języków obcych tak dobrze jak języka ojczystego. Według najnowszych badań naukowców, aby zostać osobą wielojęzyczną wystarczy posługiwać się kilkoma językami w stopniu komunikatywnym lub wręcz dopiero uczyć się danego języka.

Ze względu na różnorodność świata w którym żyjemy, wielojęzyczność nie jest zjawiskiem wtórnym, występującym wyłącznie na skutek dobrowolnej nauki dodatkowych języków obcych przez dorosłych i dzieci. Istnieją kraje i regiony na świecie, gdzie wielojęzyczność jest zjawiskiem całkowicie naturalnym. Wynika to zazwyczaj z kwestii politycznych czy etnicznych. Przykładowo a Afryce, Indiach lub w Kanadzie często używa się jednego języka do komunikowania się z rodziną i znajomymi, drugiego podczas wyprawy w inny region kraju, a jeszcze innego do załatwiania różnych spraw urzędowych.

W końcu, wielojęzyczność to także często naturalnie występujące zjawisko w rodzinach mieszanych, w których rodzice na co dzień posługują się różnymi językami. Dzieci takich osób w naturalny sposób równolegle uczą się języków obojga rodziców, traktując je na równi jako języki ojczyste. Dodatkowo, jeśli rodzice różnych narodowości posługują się w domu trzecim językiem, który ułatwia im komunikację, dziecko bardzo szybko podłapuje również ten język. Przykładowo, jeśli matka dziecka jest Polką, a ojciec Niemcem, a dodatkowo komunikują się oni między sobą w języku angielskim, dziecko uczy się jednocześnie aż trzech języków – polskiego, niemieckiego i angielskiego.

Faktem jest, że dziecko z rodziny mieszanej ma większe szanse na perfekcyjne opanowanie kilku języków obcych w młodym wieku niż dziecko, które ma obu rodziców Polaków. Mimo to, nic nie stoi na przeszkodzie, aby dziecko posiadające rodziców tej samej narodowości nabyło zdolność do posługiwania się kilkoma językami i stało się wielojęzyczne. Wszystko zależy od odpowiedniego podejścia rodziców i pociechy do nauki języków obcych, odpowiedniego momentu rozpoczęcia nauki oraz zaangażowania samego dziecka w proces przyswajania języków obcych.

Aby dziecko mogło stać się wielojęzyczne, wcale nie musi wychowywać się w rodzinie mieszanej, w której na co dzień rodzice posługują się kilkoma, różnymi językami. Wielojęzyczność mogą rozwijać również dzieci wyłącznie z „polskich” rodzin mieszkających w Polsce. Wystarczy odpowiednie zaangażowanie rodziców i dziecka w systematyczną naukę języków obcych oraz zastosowanie kilku sprawdzonych metod.

OPOL – One Parent One Language

Metoda ta w dosłownym tłumaczeniu oznacza: „jeden rodzic – jeden język”. Strategia polega na tym, że każdy rodzic mówi do dziecka tylko w jednym języku, np. ojciec mówi do dziecka wyłącznie po polsku, a matka wyłącznie po angielsku. Model ten funkcjonuje naturalnie w rodzinach mieszanych, gdzie każde z rodziców mówi do dziecka w swoim języku ojczystym, jednak nic nie szkodzi na przeszkodzie, aby takie rozwiązanie wprowadzić w rodzinie wyłącznie „polskiej”. Jednak co ważne, o taką strategię można się pokusić wyłącznie wówczas, gdy rodzic zna dany język obcy, np. angielski w stopniu biegłym. Innym pomysłem, jeśli rodzic sam nie zna dobrze angielskiego, ale chce żeby pociecha uczyła się go od najmłodszych lat jest zatrudnienie niani native-speakerki, która będzie komunikowała się z dzieckiem wyłącznie w swoim ojczystym języku, który będzie inny niż ojczysty język dziecka.

ML@H – Minority Language at Home

Ta metoda w języku polskim określana jest jako używanie języka mniejszości w domu. Ten model funkcjonuje na dwa sposoby, w zależności od tego czy mamy do czynienia z rodziną mieszaną na emigracji, czy z wyłącznie „polskimi” rodzicami mieszkającymi w Polsce, którzy chcą obudzić w dziecku wielojęzyczność.

W przypadku mieszanej rodziny na emigracji, zasada Minority Language at Home polega na tym, że w domu cała rodzina używa języka ojczystego rodziców – język mniejszości, natomiast w szkole i na ulicy dzieci stykają się z innym językiem –  językiem większości danego społeczeństwa. Przykładowo, jeżeli mamy rodziców polsko-angielskich mieszkających w Wielkiej Brytanii, w myśl tej zasady można przyjąć, że w domu dziecko posługuje się przez większość czasu językiem polskim, a w przedszkolu, szkole, na mieście i ze znajomymi – językiem angielskim, który jest powszechnie używany w Wielkiej Brytanii.

W przypadku „polskiej” rodziny żyjącej w Polsce, w myśl tej samej zasady Minority Language at Home można przyjąć, że w domu dziecko powinno głównie posługiwać się językiem angielskim, a w codziennych sytuacjach poza domem językiem polskim, który naturalnie występuje w naszym kraju.

T&P – Time and Place 

To metoda na obudzenie wielojęzyczności u dziecka polegająca na rozdzieleniu czasu i miejsca. Strategia ta sprawdza się najlepiej w przypadku jednojęzycznych rodziców mieszkających w kraju, w którym mówi się w ich języku ojczystym. Metoda Time and Place zakłada wykorzystywanie przez dziecko wyłącznie języka obcego w określonych sytuacjach i o określonej porze. Przykładowo, kontakt z językiem obcym może następować podczas lekcji, spotkań z native-speakerem, wyjazdów zagranicznych, oglądania bajek w języku angielskim, śpiewania angielskich piosenek czy anglojęzycznych zabaw ruchowych. W przypadku tej strategii dobrze sprawdzi się również nauka przez zabawę prowadzona mimochodem, wyłącznie w języku angielskim.

Metoda mieszana 

To najprostsza do wdrożenia strategia polegająca na używaniu naprzemiennie raz jednego, raz drugiego języka przez rodziców. Największa skuteczność tej metody ma miejsce w społecznościach dwu – lub wielojęzycznych, gdzie wszystkie języki funkcjonują obok siebie na równych prawach i zasadach. Przykładowo, w Kanadzie, gdzie obok siebie w sposób naturalny funkcjonują dwa języki urzędowe, dziecko od najmłodszych lat przyswaja w równym stopniu język angielski i francuski. Należy jednak wziąć pod uwagę, że strategia mieszana może okazać się nieco chaotyczna, dlatego należy dobrze rozważyć wprowadzenie jej u dzieci żyjących w społecznościach z tylko jednym dominującym językiem, na przykład w Polsce.